Quấy rối và bắt nạt nơi làm việc không chỉ làm mất đi sự an toàn và tôn trọng trong môi trường công sở mà còn để lại những hậu quả nặng nề về tinh thần, sức khỏe và sự nghiệp của người bị hại. Hành vi này có thể đến từ sếp trực tiếp hoặc đồng nghiệp ngang hàng, với nhiều hình thức như đe dọa, hạ nhục, cô lập, hoặc gây áp lực tâm lý.

Nếu bạn hoặc đồng nghiệp đang phải đối mặt với tình huống này, việc nhận diện – ghi nhận – và báo cáo là bước quan trọng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách xử lý khi bị quấy rối, bắt nạt tại nơi làm việc nhằm giúp bạn giữ vững tinh thần, đồng thời đảm bảo sự nghiệp không bị ảnh hưởng tiêu cực.

Phần 1: Dấu hiệu bạn đang bị bắt nạt nơi làm việc mà không hay biết

Bước 1: Nhận diện hành vi đe dọa thể chất tại nơi làm việc

• Quấy rối, bắt nạt không chỉ là lời nói xúc phạm hay hạ nhục, mà đôi khi còn xuất hiện dưới dạng đe dọa hoặc hành vi bạo lực thể chất.

• Dù không phổ biến, nhưng nếu xảy ra thì đây thường là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng.

• Các hành động như xô đẩy, tát, đấm, hay tấn công trực tiếp không chỉ là bắt nạt nơi làm việc, mà còn được xem là hành vi phạm tội hình sự.

• Trong trường hợp này, bạn cần:

  • Giữ bình tĩnh và tránh phản ứng bạo lực lại.

  • Lập tức báo cáo cho quản lý, bộ phận nhân sự hoặc lãnh đạo công ty.

  • Ghi nhận bằng chứng (lời khai nhân chứng, camera, hình ảnh nếu có).

  • Cân nhắc liên hệ cơ quan công an để bảo vệ quyền lợi và an toàn của mình.

Việc nhận diện sớm và xử lý đúng cách giúp bạn bảo vệ bản thân, giữ môi trường làm việc an toàn và chuyên nghiệp, đồng thời tránh để sự việc đi xa gây hậu quả lâu dài.

Bước 2: Chú ý đến hành vi quấy rối bằng lời nói tại nơi làm việc

• Không phải lúc nào cũng dễ phân biệt mâu thuẫn thông thường với quấy rối bằng lời nói, vì môi trường làm việc đôi khi vẫn có tranh luận. Tuy vậy, bạn nên cẩn trọng và nhận diện các dấu hiệu rõ ràng:

  • La hét, chửi bới một nhân viên, trong khi không đối xử như vậy với người khác.

  • Đổ lỗi hoặc chỉ trích vô lý liên tục nhằm vào một cá nhân.

  • Cô lập nhân viên, không cho tham gia hoạt động chung hoặc cố tình phớt lờ đóng góp trong công việc.

  • Trò đùa mang tính chế giễu lặp đi lặp lại, nhắm vào một người hoặc một nhóm nhỏ.

• Những hành vi này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, sự tự tin và hiệu suất làm việc của nạn nhân.

• Khi nhận thấy các dấu hiệu trên, bạn nên:

  • Ghi chép lại sự việc để có bằng chứng cụ thể.

  • Trao đổi trực tiếp với người có hành vi nếu thấy an toàn.

  • Báo cáo với quản lý hoặc phòng nhân sự khi tình trạng tiếp diễn.

Việc nhận biết và xử lý kịp thời giúp bạn giữ môi trường công sở lành mạnh, công bằng và tôn trọng lẫn nhau.

Bước 3: Nhận biết những dấu hiệu cảnh báo sớm của việc bị bắt nạt nơi làm việc

Đôi khi bạn có thể đang là nạn nhân mà không hề nhận ra. Một số dấu hiệu phổ biến cần chú ý:

• Lo lắng, buồn nôn hoặc thấy sợ hãi mỗi khi nghĩ đến ngày làm việc sắp tới.

• Dùng hết ngày nghỉ phép chỉ để phục hồi tinh thần vì áp lực tâm lý.

• Thường xuyên cảm thấy kiệt sức cả về thể chất lẫn tinh thần.

• Bắt đầu tự trách bản thân, nghĩ rằng chính mình đã gây ra sự đối xử tệ bạc.

• Bị sếp gọi vào các cuộc họp bất ngờ chỉ để bêu xấu hoặc hạ nhục.

• Bị cô lập, đồng nghiệp được yêu cầu hạn chế làm việc hoặc giao lưu với bạn.

• Phòng nhân sự phớt lờ, cho rằng đây chỉ là chuyện cá nhân cần tự giải quyết, dù ai cũng thấy bạn bị quấy rối.

• Khi lên tiếng bảo vệ mình, bạn thậm chí còn bị vu ngược lại là người quấy rối.

Nếu bạn gặp nhiều dấu hiệu trên, hãy coi đó là lời cảnh báo nghiêm túc. Đừng bỏ qua hoặc chịu đựng một mình. Hãy ghi nhận bằng chứng, tìm người tin cậy để chia sẻ, và cân nhắc báo cáo chính thức để bảo vệ quyền lợi và sức khỏe tinh thần của bản thân.

Bước 4: Vì sao quấy rối, bắt nạt nơi làm việc là vấn đề nghiêm trọng

• Ảnh hưởng đến cá nhân nạn nhân:

  • Gây căng thẳng, trầm cảm, thậm chí kéo dài nhiều năm.

  • Dẫn đến rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi triền miên.

  • Mất thu nhập do phải nghỉ làm, kéo theo khó khăn tài chính.

  • Tác động tiêu cực đến sự nghiệp và lòng tự tin.

• Ảnh hưởng đến tổ chức, doanh nghiệp:

  • Năng suất lao động giảm sút, tinh thần nhân viên đi xuống.

  • Tỷ lệ nghỉ việc cao, mất đi nhân sự giỏi.

  • Nguy cơ dính kiện tụng hoặc bị điều tra từ cơ quan quản lý.

• Theo Viện Nghiên cứu Bắt nạt Nơi làm việc (Workplace Bullying Institute):

  • Quấy rối nơi công sở được ví như bạo lực gia đình, chỉ khác là nó xảy ra trong môi trường làm việc.

Chính vì vậy, nếu bạn là nhà quản lý hoặc cấp trên, khi thấy nhân viên có dấu hiệu bắt nạt lẫn nhau, hãy xử lý ngay lập tức để bảo vệ cả con người và uy tín tổ chức.

Phần 2: Hướng dẫn cách báo cáo bắt nạt nơi làm việc đúng quy trình

Bước 1: Xem lại chính sách công ty trước khi khiếu nại

• Mỗi doanh nghiệp thường có quy định nội bộ hoặc sổ tay nhân viên nêu rõ cách thức xử lý khi có hành vi quấy rối, bắt nạt.

• Hãy đọc kỹ hợp đồng lao động, nội quy công ty hoặc handbook để biết quy trình khiếu nại chính thức.

• Nếu không tìm thấy thông tin, bạn nên liên hệ trực tiếp với phòng Nhân sự (HR) để hỏi về chính sách hiện hành.

• Việc nắm rõ quy định sẽ giúp bạn khiếu nại đúng quy trình, tránh bị bỏ sót quyền lợi, đồng thời tạo căn cứ rõ ràng nếu sự việc cần xử lý ở mức cao hơn.

Đừng ngại tìm hiểu, vì chính sách của công ty chính là lá chắn pháp lý đầu tiên bảo vệ bạn khi bị quấy rối, bắt nạt nơi làm việc.

Bước 2: Đọc kỹ thỏa ước lao động tập thể nếu bạn là thành viên công đoàn

• Nếu bạn tham gia công đoàn, hãy xem lại thỏa ước lao động tập thể – văn bản này thường quy định rõ quy trình khiếu nại khi xảy ra bắt nạt hay quấy rối nơi làm việc.

• Thực hiện theo đúng thủ tục được nêu trong thỏa ước để đảm bảo quyền lợi của mình không bị bỏ sót.

• Chủ động liên hệ với đại diện công đoàn, chia sẻ chi tiết sự việc bạn gặp phải để được tư vấn, hỗ trợ và đồng hành trong quá trình khiếu nại.

Công đoàn chính là chỗ dựa vững chắc giúp người lao động được bảo vệ, đặc biệt khi phải đối mặt với bắt nạt hay quấy rối từ cấp trên hoặc đồng nghiệp.

Bước 3: Ghi chép và lưu giữ bằng chứng trước khi báo cáo

Trước khi chính thức khiếu nại, bạn cần tài liệu hóa hành vi bắt nạt càng chi tiết càng tốt. Đây sẽ là căn cứ quan trọng để bảo vệ bạn. Cụ thể:

• Giữ lại email, tin nhắn, voicemail hoặc bất kỳ tài liệu điện tử nào thể hiện hành vi quấy rối.

• Nếu sự việc xảy ra trực tiếp, hãy ghi chú lại ngay những chi tiết quan trọng:

  • Thời gian và địa điểm xảy ra.

  • Ai là người tham gia hoặc có hành vi bắt nạt.

  • Nội dung cụ thể của hành vi (nói gì, làm gì).

  • Tên nhân chứng nếu có người chứng kiến.

Việc ghi chép và lưu giữ chứng cứ đầy đủ sẽ giúp bạn có cơ sở vững chắc khi báo cáo lên công ty hoặc cơ quan có thẩm quyền, tránh việc sự việc bị phủ nhận hay xem nhẹ.

Bước 4: Báo cáo hành vi bắt nạt đến đúng người phụ trách

• Đừng ngần ngại lên tiếng. Nhiều trường hợp, người có hành vi bắt nạt thậm chí không ý thức được mức độ ảnh hưởng của họ; khi được nhắc nhở, họ có thể thay đổi.

• Hãy tuân thủ quy trình báo cáo mà công ty đã quy định trong nội quy hoặc sổ tay nhân viên.

• Nếu công ty không có chính sách rõ ràng:

  • Trường hợp người bắt nạt không phải quản lý trực tiếp, hãy báo cáo cho sếp hoặc cấp quản lý.

  • Nếu chính quản lý là người bắt nạt, hãy liên hệ phòng Nhân sự (HR) hoặc lãnh đạo cấp cao hơn.

Báo cáo đúng kênh sẽ giúp sự việc được xử lý nhanh chóng, minh bạch, đồng thời bảo vệ bạn khỏi nguy cơ bị bỏ qua hoặc bị trả đũa.

Phần 3: Phân biệt đối xử tại nơi làm việc: Cách nhận biết và báo cáo đúng luật

Bước 1: Hiểu về luật chống phân biệt đối xử trong lao động

• Nếu hành vi bắt nạt xuất phát từ các yếu tố như: chủng tộc, màu da, tôn giáo, giới tính, thai sản, nguồn gốc quốc gia hoặc khuyết tật, thì đây không chỉ là bắt nạt mà còn được xem là hành vi phân biệt đối xử trái pháp luật.

• Ngoài ra, việc phân biệt đối xử về tuổi tác cũng bị cấm theo luật (áp dụng cho người lao động trên 40 tuổi).

• Tại Mỹ, cơ quan phụ trách thực thi các luật này là Ủy ban Cơ hội Việc làm Bình đẳng (EEOC). Người lao động có thể tìm hiểu thêm chi tiết qua website chính thức: www.eeoc.gov.

• Theo thống kê, có khoảng 20% các vụ bắt nạt nơi làm việc cũng liên quan đến hành vi phân biệt đối xử bất hợp pháp.

Với người lao động, việc nhận diện rõ khi nào hành vi bắt nạt đã vượt qua ranh giới và trở thành vi phạm luật chống phân biệt đối xử là rất quan trọng, để kịp thời báo cáo và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Bước 2: Tìm hiểu luật chống phân biệt đối xử tại địa phương

• Ngoài luật liên bang, nhiều bang hoặc địa phương còn có quy định riêng về chống phân biệt đối xử và quấy rối nơi làm việc. Các quy định này đôi khi rộng hơn và bảo vệ người lao động tốt hơn.

• Bạn có thể tra cứu trực tuyến bằng cách gõ từ khóa như: tên bang + discrimination hoặc anti-discrimination để tìm thông tin chính thức.

• Nếu không tìm thấy, hãy liên hệ trực tiếp với Sở Lao động của bang hoặc địa phương để hỏi về các quy định đặc thù đang áp dụng.

Việc nắm rõ luật ở cấp địa phương sẽ giúp bạn hiểu rõ quyền lợi, chọn đúng kênh khiếu nại, và có thêm căn cứ pháp lý để bảo vệ mình khi bị bắt nạt hay phân biệt đối xử tại nơi làm việc.

Bước 3: Sử dụng công cụ đánh giá trực tuyến của EEOC

• Ủy ban Cơ hội Việc làm Bình đẳng (EEOC) cung cấp một công cụ trực tuyến giúp người lao động xác định xem EEOC có phải là cơ quan phù hợp để xử lý vụ việc của mình hay không.

• Bạn chỉ cần truy cập: EEOC Public Portal và làm theo hướng dẫn.

• Công cụ này sẽ đánh giá sơ bộ tình huống của bạn và đưa ra gợi ý về cơ quan, quy trình khiếu nại phù hợp.

Đây là bước đầu quan trọng để người lao động tại Mỹ hiểu rõ kênh pháp lý đúng đắn, tránh mất thời gian khi gửi đơn sai cơ quan.

Bước 4: Xác định cơ quan EEOC hoặc cơ quan địa phương phù hợp

• EEOC là cơ quan liên bang chuyên điều tra các vụ phân biệt đối xử trái pháp luật tại nơi làm việc.

• Tuy nhiên, nhiều bang ở Mỹ cũng có cơ quan riêng để xử lý vấn đề này. Trong một số trường hợp, cơ quan bang còn mang lại nhiều quyền lợi hơn cho người lao động.

• Vì vậy, nếu nơi bạn sống có cơ quan riêng, bạn có thể chọn nộp đơn tại EEOC hoặc tại cơ quan bang.

• Để tìm văn phòng EEOC gần bạn nhất, hãy sử dụng công cụ tra cứu tại: www.eeoc.gov/field/ và nhập mã ZIP code của bạn.

Việc xác định đúng cơ quan sẽ giúp quá trình khiếu nại nhanh chóng, hiệu quả và đúng thẩm quyền, tránh mất thời gian đi sai hướng.

Bước 5: Nộp đơn khiếu nại trực tiếp tại văn phòng EEOC

• Đơn khiếu nại chính thức (gọi là “charge”) không thể nộp trực tuyến.

• Bạn có thể gửi bằng văn bản qua bưu điện hoặc đến trực tiếp văn phòng EEOC gần nhất để nộp.

• Tùy từng văn phòng, bạn có thể:

  • Đặt lịch hẹn trước để được tiếp nhận.

  • Hoặc đến trực tiếp (walk-in) nếu văn phòng cho phép.

• Để tránh mất thời gian, hãy gọi điện trước để xác nhận có cần đặt lịch hẹn hay không.

Việc nộp đơn đúng cách sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi hợp pháp khi bị quấy rối hay phân biệt đối xử nơi làm việc.

Bước 6: Nộp đơn khiếu nại qua đường bưu điện

Khi gửi đơn đến EEOC bằng thư, bạn cần đảm bảo cung cấp đầy đủ thông tin để cơ quan có thể điều tra vụ việc. Trong thư phải có:

• Thông tin liên hệ của bạn: họ tên, địa chỉ, số điện thoại.

• Thông tin của công ty: tên, địa chỉ, số điện thoại.

• Quy mô nơi làm việc: số lượng nhân viên tại đơn vị.

• Mô tả ngắn gọn sự việc: hành vi mà bạn cho rằng mang tính phân biệt đối xử hoặc quấy rối.

• Thời gian sự việc xảy ra.

• Lý do bạn tin rằng mình bị phân biệt đối xử (ví dụ: chủng tộc, tôn giáo, giới tính…).

• Chữ ký của bạn để xác nhận thông tin.

Việc trình bày rõ ràng và đầy đủ sẽ giúp EEOC nhanh chóng xử lý đơn khiếu nại và bảo vệ quyền lợi chính đáng của bạn.

Bước 7: Tham khảo ý kiến luật sư lao động

• Sau khi bạn nộp đơn khiếu nại, EEOC hoặc cơ quan địa phương sẽ điều tra bằng cách liên hệ với công ty.

• Nếu bạn muốn khởi kiện ra tòa sau đó, việc có luật sư chuyên về lao động đồng hành là rất cần thiết.

• Để tìm luật sư uy tín, hãy tra cứu tại đoàn luật sư bang (bar association) – nơi thường có dịch vụ giới thiệu luật sư phù hợp.

Chi phí thuê luật sư lao động:

• Mức phí thông thường dao động từ 250 – 600 USD/giờ.

• Một số luật sư nhận theo kết quả vụ kiện (contingency): bạn chỉ trả phí nếu thắng kiện, và mức phí thường là 35–40% số tiền bồi thường.

• Tuy nhiên, bạn vẫn phải chi trả các khoản phí tòa án khác (như phí nộp đơn).

Nếu điều kiện tài chính hạn chế:

• Hãy tìm đến tổ chức trợ giúp pháp lý (legal aid organization) – nơi cung cấp dịch vụ miễn phí hoặc chi phí thấp cho người khó khăn.

• Bạn có thể sử dụng công cụ tra cứu của Legal Services Corporation tại: www.lsc.gov/what-legal-aid/find-legal-aid.

Luật sư không chỉ giúp bạn chuẩn bị hồ sơ và tranh tụng, mà còn mang lại sự tự tin và chiến lược pháp lý vững chắc khi đối mặt với công ty.

Nguồn tham khảo

1. https://www.alannahandmadeline.org.au/what-we-do/prevention-programs/national-centre-against-bullying
2. https://www.ccohs.ca/oshanswers/psychosocial/violence.html
3. https://humanrights.gov.au/our-work/employers/workplace-bullying-violence-harassment-and-bullying-fact-sheet
4. https://www.ccohs.ca/oshanswers/psychosocial/bullying.html
5. https://cpdonline.co.uk/knowledge-base/business/signs-of-bullying-in-the-workplace/
   

Biên dịch: Sidney Bailey Hoang.