Bạn có thường xuyên gặp những người hay khoe khoang, ích kỷ hoặc tỏ ra kiêu ngạo không? Hoặc đôi khi bạn tự hỏi liệu ai đó có thật sự tự cao, hay chính mình cũng đang vô tình như vậy? Đừng lo, chúng tôi có giải pháp! Dựa trên chia sẻ của các chuyên gia tâm lý Kelli Miller và Tala Johartchi, bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết dấu hiệu của người tự cao và cách xử lý thông minh, ngay cả khi người đó là chính bạn.

Cách nhận biết người tự cao

Người tự cao thường có những đặc điểm sau:

• Luôn làm mọi chuyện xoay quanh bản thân, chiếm lĩnh cuộc trò chuyện để nói về mình.

• Thường thao túng người khác để giữ vị trí “trên cao” trong nhóm hoặc công việc.

• Nhìn xuống, đánh giá người khác một cách khinh thường.

• Thực ra họ thường bất an và thiếu tự tin, vì vậy dễ tức giận hoặc phản ứng tiêu cực khi bị chất vấn hoặc phản biện.

Hiểu được những dấu hiệu này giúp bạn nhận ra người tự cao sớm và biết cách đối phó hiệu quả, bảo vệ cảm xúc và môi trường xung quanh.

Phần 1: Cách phát hiện người kiêu ngạo qua hành vi

Biểu hiện 1: Họ luôn biến mọi cuộc trò chuyện thành câu chuyện của mình

Khi bạn trò chuyện với một người tự cao, hãy để ý kỹ những dấu hiệu sau:

• Luôn kéo chủ đề về bản thân: Dù bạn nói chuyện gì, họ cũng tìm cách lồng mình vào và biến mình thành trung tâm.

• Khó chịu khi mất sự chú ý: Nếu cuộc nói chuyện chuyển hướng sang người khác, họ có thể tỏ ra bực bội, chen ngang hoặc tìm cách “giành lại sân khấu”.

• Luôn muốn hơn người: Họ có xu hướng “vượt mặt” bằng cách kể lại câu chuyện tương tự nhưng ấn tượng hơn, như thể phải chứng minh mình giỏi hơn mọi người.

• Nói cả về điều họ không hiểu rõ: Đôi khi họ bàn luận về những chủ đề mà bản thân không có kinh nghiệm, chỉ để được nghe chính mình nói hoặc thể hiện sự hiểu biết giả tạo.

Việc nhận ra những hành vi này giúp bạn đặt giới hạn phù hợp, tránh bị cuốn vào vòng xoáy “cái tôi” của người tự cao và giữ cho mình sự bình tĩnh, tự tin khi giao tiếp.

Biểu hiện 2: Họ dễ nổi giận khi bị chất vấn hoặc phản bác quan điểm

Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của người tự cao là họ không chịu được việc bị nghi ngờ hay phản đối. Bạn có thể nhận ra điều này qua những biểu hiện sau:

• Không chấp nhận bị đặt câu hỏi: Chỉ cần bạn nhẹ nhàng nói “Bạn chắc chứ?” hoặc “Mình thấy có vẻ khác đấy…”, họ đã tỏ ra khó chịu, thậm chí nổi nóng.

• Luôn tin mình đúng: Người tự cao hiếm khi xem xét lại quan điểm của bản thân. Họ tin rằng cách nhìn của mình là “chuẩn nhất” và không cần lắng nghe ai khác.

• Phản ứng phòng thủ mạnh: Theo chuyên gia tâm lý Kelli Miller, người tự cao rất dễ phản ứng tiêu cực và phòng vệ, vì sâu bên trong họ thiếu sự tự tin và sợ bị “thấy yếu”.

• Thiếu thấu cảm với người khác: Họ khó đồng cảm, dễ phớt lờ cảm xúc hoặc lập luận của người đối diện, chỉ quan tâm đến việc bảo vệ “cái tôi” của mình.

• Khó chấp nhận thực tế: Khi sự thật không như họ tưởng, họ dễ bực bội, phủ nhận hoặc tìm cách bẻ lái tình huống để vẫn giữ thể diện.

Hiểu được điều này giúp bạn tránh tranh luận vô ích, và giữ sự bình tĩnh khi giao tiếp với người có tính cách tự cao — vì họ không cần thắng lý, mà chỉ cần thắng thể diện.

Biểu hiện 3: Họ thường có những mối quan hệ bạn bè mong manh, dễ rạn nứt

Một người tự cao hiếm khi duy trì được những mối quan hệ bền vững. Dưới đây là những đặc điểm thường thấy:

• Khó xây dựng tình bạn thật sự: Vì luôn muốn hơn người và không chịu lắng nghe, họ khiến người khác cảm thấy bị coi thường, dẫn đến mâu thuẫn hoặc xa cách.

• Thường xuyên “thay bạn như thay áo”: Nếu bạn thấy ai đó thường mất bạn bè hoặc liên tục có “bạn mới”, đó có thể là dấu hiệu của tính tự cao.

• Không hiểu lý do vì sao cô đơn: Họ tin mình đúng và hoàn hảo, nên không nhận ra rằng chính thái độ kiêu ngạo khiến người khác tránh xa.

• Thu hút lúc đầu, gây thất vọng về sau: Người tự cao có thể trông rất cuốn hút, tự tin và “ngầu” khi mới quen. Nhưng theo thời gian, bạn bè nhận ra sự ích kỷ và thiếu đồng cảm trong họ, rồi dần rời đi.

Điều này cho thấy, sự tự cao không chỉ làm tổn thương người khác, mà còn khiến chính họ cô lập, sống trong ảo tưởng rằng mình bị hiểu lầm, thay vì nhìn lại cách cư xử của bản thân.

Biểu hiện 4: Họ luôn coi thường và đánh giá thấp người khác

Một người tự cao thường cần cảm giác “mình giỏi hơn”, và họ thể hiện điều đó qua cách nhìn và lời nói:

• Thích so sánh và hạ thấp người khác: Họ chỉ cảm thấy tốt hơn khi người khác bị đặt thấp xuống, đặc biệt với những người khác hoàn cảnh, niềm tin hay xuất thân.

• Coi kinh nghiệm của mình là chuẩn mực: Trong mắt họ, chỉ cách sống của mình mới đúng, còn quan điểm hay lựa chọn của người khác đều “tầm thường” hoặc “sai lệch”.

• Thường châm chọc, coi thường người khác: Họ có thể chế giễu tôn giáo, công việc, hoặc sở thích của người khác, cho rằng những điều đó “không đáng”.

• Dễ nói xấu sau lưng: Nếu bạn nghe người khác kể rằng họ hay buông lời mỉa mai, chê bai người quen, đó là dấu hiệu của sự tự cao pha lẫn bất an – họ hạ người khác để tự nâng mình lên.

Người tự cao thường thiếu sự tôn trọng và đồng cảm, nên việc đối thoại sâu sắc với họ rất khó. Nhận biết sớm điều này giúp bạn giữ khoảng cách lành mạnh và tránh bị ảnh hưởng bởi năng lượng tiêu cực của họ.

Biểu hiện 5: Họ có xu hướng thao túng và kiểm soát người khác

Người tự cao thường tìm cách duy trì vị thế “trên cơ” bằng cách điều khiển hoặc lợi dụng người khác. Những biểu hiện thường thấy gồm:

• Luôn muốn nắm quyền kiểm soát: Họ thích ra lệnh, chỉ đạo, hoặc quyết định thay cho người khác để chứng tỏ quyền lực và tầm ảnh hưởng của mình.

• Thao túng tinh vi: Họ khéo léo khiến người khác làm theo ý mình, đôi khi bằng cách tạo cảm giác tội lỗi hoặc khiến người khác tin rằng đó là “vì lợi ích chung”.

• Sẵn sàng hạ bệ người khác để nổi bật: Khi cần, họ có thể làm xấu hình ảnh người khác hoặc phá hỏng công việc của ai đó, miễn sao mình được khen, được chú ý, hoặc “đóng vai anh hùng.”

• Giả tạo trong giao tiếp: Bên ngoài họ tỏ ra cuốn hút, lịch sự và đáng tin, nhưng bên trong lại tính toán, chỉ thể hiện mặt thật khi gặp người họ không ưa.

• Bạn bè ngại đối đầu: Nhiều người xung quanh biết họ cư xử tệ, nhưng không dám phản ứng vì sợ bị đối xử lạnh nhạt hoặc trở thành “mục tiêu kế tiếp.”

Hiểu rõ kiểu người này giúp bạn nhận ra dấu hiệu thao túng sớm, từ đó giữ ranh giới rõ ràng và bảo vệ bản thân khỏi những mối quan hệ độc hại.

Biểu hiện 6: Họ luôn đổ lỗi cho người khác khi mắc sai lầm

Một đặc điểm rất điển hình của người tự cao là không bao giờ muốn nhận lỗi. Trong mắt họ, việc sai đồng nghĩa với việc “không hoàn hảo” – điều mà họ không thể chấp nhận.

• Sợ mất hình tượng: Họ cần duy trì hình ảnh hoàn hảo, nên khi xảy ra lỗi, họ lập tức tìm cách biện minh hoặc đổi hướng trách nhiệm.

• Thường xuyên đổ lỗi cho người khác: Dù lỗi rõ ràng là của họ, họ vẫn khéo léo khiến người khác phải “chịu trận”, để mình trông vẫn đúng và đáng tin.

• Xoay chuyển câu chuyện: Nếu không thể phủ nhận, họ sẽ cố thuyết phục rằng “chuyện không nghiêm trọng”, hoặc “đó không phải lỗi thật sự”.

• Thiếu tinh thần tự nhận trách nhiệm: Thay vì học hỏi từ sai lầm, họ chọn bảo vệ cái tôi bằng mọi giá, khiến người khác dễ mệt mỏi, mất niềm tin.

Khi làm việc hoặc sống chung với người như vậy, bạn nên giữ bằng chứng rõ ràng, tránh tranh cãi trực tiếp, và đặt giới hạn rõ ràng để không bị lôi vào “cuộc chơi đổ lỗi” của họ.

Biểu hiện 7: Họ thích cho lời khuyên dù không ai yêu cầu

Một dấu hiệu khác của người tự cao là họ luôn muốn tỏ ra hiểu biết hơn người khác, ngay cả trong những việc họ không thực sự rành.

• Thích thể hiện vai trò “chuyên gia”: Họ thường xuyên đưa ra lời khuyên hoặc chỉ dẫn dù không ai hỏi, chỉ để khẳng định vị thế và kiến thức của mình.

• Không quan tâm người khác có cần nghe hay không: Với họ, việc được nói và được lắng nghe quan trọng hơn việc lời khuyên đó có hữu ích hay không.

• Thích “dạy đời” trong mọi tình huống: Họ có thể góp ý về cách làm việc, cách sống, hay thậm chí chuyện cá nhân, chỉ để chứng minh mình hiểu biết và đúng đắn.

• Tạo cảm giác khó chịu: Đặc biệt là khi họ “khuyên” bạn làm đúng điều bạn đang làm — khiến bạn như đang vô tình xác nhận rằng họ đúng.

Người tự cao không thật sự giúp đỡ vì thiện chí, mà vì muốn được nhìn nhận là thông minh, có giá trị. Cách tốt nhất để đối phó là giữ bình tĩnh, lắng nghe vừa đủ, và không để bản thân bị cuốn vào vai trò “học trò bất đắc dĩ” của họ.

Biểu hiện 8: Họ không bao giờ biết khiêm tốn

Khi đạt được thành công hay được khen ngợi, hầu hết mọi người đều thể hiện sự khiêm nhường – nhưng với người tự cao thì ngược lại. Họ xem việc thể hiện mình vượt trội là điều hiển nhiên.

• Không biết “lùi một bước”: Họ không cần (và không muốn) tỏ ra khiêm tốn, vì trong đầu họ, chiến thắng là điều tất yếu.

• Không chấp nhận thua cuộc: Nếu bị chê hoặc thất bại, họ dễ nổi giận, viện lý do hoặc đổ lỗi cho người khác để tránh cảm giác “mình không hoàn hảo”.

• Tự cho mình là giỏi nhất: Khi đạt thành tích, họ khoe khoang hoặc ám chỉ rằng đó là kết quả tất nhiên, như thể người khác không đủ năng lực để làm được.

• Thiếu tinh thần học hỏi: Vì tin rằng bản thân đã “ở đỉnh”, họ hiếm khi tiếp thu góp ý hay công nhận giá trị của người khác.

Người không biết khiêm tốn thường khiến môi trường xung quanh trở nên căng thẳng và mất thiện cảm. Hiểu được điều này giúp bạn giữ thái độ tỉnh táo, không bị cuốn theo cái tôi phô trương của họ, và chọn cách giao tiếp vừa tôn trọng vừa bảo vệ mình.

Biểu hiện 9: Họ luôn tỏ ra lạnh lùng và xa cách

Một đặc điểm dễ nhận thấy ở người tự cao là họ hiếm khi bộc lộ cảm xúc thật. Với họ, việc thể hiện sự quan tâm hay hứng thú dường như là dấu hiệu “yếu đuối” hoặc “mất giá”.

• Giả vờ thờ ơ để giữ hình ảnh: Họ thường cố tỏ ra “quá ngầu để quan tâm”, chẳng hạn bạn kể về bộ phim hay hay cuốn sách bạn thích, họ sẽ đáp lại bằng thái độ lạnh nhạt hoặc chê bai.

• Ngại thể hiện sự chân thành: Người tự cao sợ rằng nếu mình tỏ ra quá nhiệt tình, người khác sẽ nghĩ họ “lép vế” hoặc “mất kiểm soát cảm xúc”.

• Khó kết nối thật sự: Vì luôn dựng lên lớp vỏ kiêu ngạo, họ không dễ đồng cảm, và cũng khó tạo nên những mối quan hệ sâu sắc, đáng tin cậy.

• Thiếu quan tâm đến người khác: Họ thường không để ý đến cảm xúc hay câu chuyện của người xung quanh, vì sợ rằng việc quan tâm quá nhiều sẽ khiến mình “bị hạ thấp”.

Về lâu dài, sự lạnh lùng này khiến họ mất đi sự gắn kết và niềm tin từ người khác, dù bên ngoài có thể vẫn được xem là “bản lĩnh” hay “tự tin”. Hiểu rõ điều này giúp bạn nhìn xuyên qua lớp vỏ kiêu ngạo để không bị tổn thương khi tiếp xúc với kiểu người này.

Biểu hiện 10: Họ luôn cho rằng mình xứng đáng được đối xử đặc biệt hơn người khác

Người tự cao thường có cảm giác mình vượt trội và đáng được ưu tiên, bất kể hoàn cảnh hay quy tắc chung. Những hành vi điển hình gồm:

• Luôn muốn được “đối xử khác biệt”: Họ cho rằng mình có quyền cắt hàng, chọn phần lớn hơn, hay được phục vụ trước người khác.

• Cảm thấy mọi đặc quyền là đương nhiên: Với họ, được ưu tiên không phải là may mắn mà là “điều hiển nhiên” – vì họ tin mình giỏi hơn, quan trọng hơn.

• Không chấp nhận bị từ chối: Khi không được ưu ái, họ dễ tỏ ra bực bội, khó chịu hoặc cảm thấy bị “xúc phạm”.

• Xem thường quy tắc chung: Người tự cao thường cho rằng luật lệ chỉ dành cho người bình thường, còn họ thì “đặc biệt” và không cần tuân theo.

Cảm giác “mình xứng đáng hơn” khiến họ mất đi sự tôn trọng của người khác và tự cô lập mình trong ảo tưởng về sự vượt trội. Khi gặp kiểu người này, cách tốt nhất là giữ nguyên nguyên tắc của bạn, không nhún nhường quá mức, và đừng để họ khiến bạn nghi ngờ giá trị của chính mình.

Phần 2: Cách ứng phó với người tự cao một cách khôn ngoan

Bước 1: Đặt ranh giới rõ ràng và không chấp nhận bị đối xử thiếu tôn trọng

Theo chuyên gia tâm lý Tala Johartchi, hầu hết người tự cao không có khả năng tự nhìn lại bản thân, vì vậy cách tốt nhất không phải là cố thay đổi họ, mà là thiết lập giới hạn rõ ràng để bảo vệ chính mình.

• Giữ vững nguyên tắc và lòng tự trọng: Việc đặt ranh giới giúp bạn giữ được sự bình tĩnh, tôn nghiêm và cho họ thấy rằng bạn không chấp nhận bị xem thường.

• Phản ứng dứt khoát khi bị xúc phạm: Nếu họ bắt đầu hạ thấp hoặc mỉa mai bạn, hãy bình tĩnh nói:

  “Tôi sẽ không tiếp tục nói chuyện nếu anh/chị không tôn trọng tôi như một người bình đẳng.”
  — hoặc đơn giản là rời khỏi cuộc trò chuyện.

• Không để họ kiểm soát công việc của bạn: Khi họ cố áp đặt cách làm, bạn có thể khẳng định nhẹ nhàng nhưng rõ ràng:

  “Đây là phần việc của tôi và tôi biết mình đang làm gì. Nếu có vấn đề, anh/chị có thể trao đổi với quản lý.”

• Không tranh cãi vô ích: Tranh luận với người tự cao chỉ khiến họ càng cố chứng minh mình đúng. Thay vào đó, hãy nói ngắn gọn, kiên định và rời khỏi tình huống khi cần thiết.

Đặt ranh giới không phải là hành động chống đối, mà là một cách bảo vệ sức khỏe tinh thần và sự tự tôn của bạn – điều mà người tự cao rất khó tôn trọng nếu bạn không thể hiện rõ ngay từ đầu.

Bước 2: Giữ thái độ bình thản và đừng tỏ ra ấn tượng khi họ khoe khoang

Người tự cao thường sống nhờ vào sự ngưỡng mộ và chú ý của người khác. Vì vậy, cách hiệu quả nhất để “giảm nguồn năng lượng” cho họ chính là đừng phản ứng quá mức khi họ tự đề cao bản thân.

• Đừng để bị cuốn vào câu chuyện khoe khoang: Khi họ nói về thành tích hay kể công, hãy giữ thái độ bình tĩnh, không tỏ ra ngưỡng mộ hay nghi ngờ.

• Tránh khen ngợi quá nhiều: Những lời tán dương chính là “nhiên liệu” nuôi dưỡng cái tôi của họ. Càng được khen, họ càng tự mãn và tiếp tục phô trương.

• Phản hồi nhẹ nhàng, lịch sự: Bạn có thể đáp lại bằng một câu đơn giản như:

  “Vậy à, chúc mừng anh/chị nhé.”
  — rồi chuyển chủ đề sang điều gì khác để cắt đứt mạch khoe khoang.

• Không tranh luận hay phản bác: Mọi sự phản đối chỉ khiến họ cố gắng chứng minh mình đúng hơn nữa. Hãy giữ thái độ điềm tĩnh, để họ thấy rằng sự khoe khoang của họ không có tác dụng.

Cách cư xử này vừa giúp bạn giữ được sự tôn trọng, vừa không tiếp tay cho tính tự cao của họ phát triển. Người tự cao sẽ dần nhận ra rằng bạn không dễ bị thao túng bằng lời nói hay danh tiếng.

Bước 3: Điều tiết cuộc trò chuyện khi ở trong nhóm có người tự cao

Khi tham gia nói chuyện nhóm, người tự cao thường chiếm sóng bằng cách khoe khoang hoặc nói liên tục về bản thân. Để giữ bầu không khí cân bằng và dễ chịu, bạn có thể áp dụng những cách sau:

• Chủ động kéo mọi người cùng tham gia: Đặt câu hỏi trực tiếp cho người khác trong nhóm, ví dụ:

  “Anh Minh, ý anh thế nào về chuyện này?”
  Cách này giúp người tự cao không thể độc chiếm cuộc nói chuyện.

• Giữ quyền điều phối nhẹ nhàng: Nếu họ cố chen ngang hoặc bẻ lái chủ đề, bạn có thể nói một cách lịch sự nhưng dứt khoát:

  “Khoan đã nhé, mình muốn nghe thêm ý của Lan, đang rất hay.”

• Không để họ lấn át bằng sự ồn ào: Giữ giọng điềm tĩnh, tự tin và rõ ràng — điều này khiến họ khó áp đảo hoặc “đè” cuộc trò chuyện.

• Tạo không gian an toàn cho người khác: Khi bạn thể hiện sự quan tâm thật lòng đến những người khác, họ sẽ cảm thấy được tôn trọng và cởi mở hơn, thay vì bị “át tiếng” bởi người tự cao.

Cách điều tiết này giúp duy trì sự công bằng và thoải mái trong nhóm, đồng thời khiến người tự cao nhận ra rằng họ không phải là trung tâm duy nhất của cuộc trò chuyện.

Bước 4: Hãy tự tin và trân trọng những thành tựu của chính mình

Người tự cao thường hạ thấp người khác để giữ vị thế vượt trội, nên đôi khi họ sẽ cố làm bạn nghi ngờ giá trị của bản thân. Đừng để điều đó xảy ra — hãy giữ vững lòng tự trọng và tin vào chính mình.

• Công nhận nỗ lực của bản thân: Dù thành tích lớn hay nhỏ, đó đều là kết quả của sự cố gắng đáng tự hào. Bạn không cần ai xác nhận điều đó.

• Đừng để lời chê bai làm lung lay: Khi người tự cao châm chọc hoặc coi thường ý tưởng của bạn, hãy nhớ rằng họ làm vậy vì cảm thấy bị đe dọa.

• Giữ tâm thế bình tĩnh, tự tin: Thay vì phản ứng gay gắt, chỉ cần mỉm cười và tiếp tục thể hiện năng lực của mình qua hành động — đó là câu trả lời mạnh mẽ nhất.

• Xây dựng sự tự tin nội tại: Tự tin thật sự không cần thể hiện bằng lời nói, mà bằng thái độ vững vàng, không bị ảnh hưởng bởi những người muốn kéo bạn xuống.

Khi bạn biết tự hào về giá trị của mình, người tự cao sẽ không còn quyền lực gì với bạn — bởi họ chỉ có thể làm tổn thương những ai nghi ngờ chính bản thân mình.

Bước 5: Hãy giữ lòng cảm thông, ngay cả với người tự cao

Theo chuyên gia tâm lý Kelli Miller, nếu ta chỉ trích hay căm ghét người tự cao, ta cũng đang rơi vào chính kiểu tiêu cực mà họ mắc phải. Thực tế, sự kiêu ngạo thường bắt nguồn từ tổn thương sâu kín hoặc nỗi sợ bị xem thường.

• Nhìn họ bằng con mắt cảm thông: Người tự cao thường đang cố che giấu cảm giác bất an, thất bại, hoặc những vết thương tâm lý chưa được chữa lành.

• Kiên nhẫn và điềm tĩnh: Dù họ cư xử khó chịu, hãy nhắc bản thân rằng đó là cơ chế phòng vệ, không phải bản chất xấu xa.

• Khen ngợi đúng lúc, đúng chỗ: Nếu họ thật sự làm được điều gì tốt, hãy ghi nhận một cách chân thành. Đôi khi, một lời công nhận thật lòng có thể giúp họ bớt cần phải “phô trương” để được chú ý.

• Giữ thái độ lịch sự và tôn trọng: Bạn không cần chữa lành cho họ — chỉ cần đối xử tử tế và có giới hạn, để bảo vệ cả bản thân lẫn lòng nhân ái của mình.

• Đừng để lòng tốt bị lợi dụng: Cảm thông không có nghĩa là chấp nhận bị xem thường. Hãy giữ khoảng cách an toàn, vừa đủ để tử tế nhưng không để họ xâm phạm ranh giới của bạn.

Thái độ cảm thông giúp bạn giữ tâm thế tích cực và vững vàng, đồng thời khiến người tự cao nhận ra rằng sự tôn trọng thật sự đến từ lòng nhân hậu, không phải quyền lực hay vị thế.

Phần 3: Cách kiểm soát tính tự cao của bản thân

Bước 1: Rèn luyện kỹ năng lắng nghe chủ động

Một trong những điểm khác biệt lớn giữa người tự cao và người trưởng thành về cảm xúc là khả năng lắng nghe thật sự. Người tự cao thường chỉ chờ đến lượt mình nói, trong khi người biết lắng nghe lại học được rất nhiều từ người khác.

• Tập trung hoàn toàn vào người nói: Khi trò chuyện, hãy nhìn thẳng vào họ, tránh nhìn điện thoại hay làm việc khác. Sự chú tâm là cách thể hiện tôn trọng mạnh mẽ nhất.

• Hỏi lại để hiểu rõ hơn: Đặt những câu hỏi mở như “Bạn có thể nói rõ hơn phần đó không?” hoặc “Ý bạn là thế này phải không?” giúp cuộc trò chuyện sâu sắc và chân thành hơn.

• Phản hồi bằng cách diễn đạt lại: Việc lặp lại ý chính của họ cho thấy bạn đang thực sự nghe, không chỉ nghe qua loa.

• Chờ họ nói xong mới chia sẻ quan điểm của mình: Lắng nghe trọn vẹn trước khi phản hồi giúp bạn kiểm soát cảm xúc, tránh cắt ngang — điều mà người tự cao thường mắc phải.

Lắng nghe chủ động không chỉ giúp bạn hiểu người khác hơn, mà còn là cách giữ mình khỏi trở nên kiêu ngạo, bởi mỗi lần bạn thật sự lắng nghe, bạn đang rèn luyện sự khiêm tốn và thấu cảm — hai phẩm chất mà người tự cao thường thiếu.

Bước 2: Dành thời gian để mở rộng góc nhìn và tiếp nhận quan điểm mới

Người tự cao thường khó chấp nhận ý kiến trái chiều hoặc thiếu khả năng thấu hiểu người khác, vì họ tin rằng chỉ có cách nghĩ của mình mới đúng. Để tránh rơi vào lối mòn đó, bạn nên rèn luyện thói quen nhìn mọi việc từ nhiều góc độ khác nhau.

• Trò chuyện với nhiều kiểu người: Gặp gỡ, lắng nghe những người có xuất thân, nghề nghiệp, hoặc cách sống khác mình sẽ giúp bạn mở rộng tầm nhìn và hiểu rằng không có “chuẩn mực duy nhất”.

• Bình tĩnh trước phản hồi: Khi ai đó góp ý hoặc làm điều bạn chưa hiểu, hãy tạm dừng một chút thay vì phản ứng ngay. Điều đó giúp bạn nghe bằng lý trí thay vì cái tôi.

• Tự hỏi trước khi phản ứng:

  “Họ nói vậy là để giúp mình hay để hạ thấp mình?”
  — Nhiều khi, lời góp ý xuất phát từ thiện ý, nhưng người tự cao lại nhìn nhận nó như một sự xúc phạm.

• Chấp nhận sự khác biệt: Hãy nhớ rằng, chỉ vì bạn làm việc theo một cách, không có nghĩa đó là cách tốt nhất cho người khác. Mỗi người có trải nghiệm, năng lực và cách tiếp cận riêng.

Khi bạn biết dừng lại để xem xét nhiều góc nhìn, bạn không chỉ trở nên bao dung hơn mà còn tránh biến mình thành người tự cao — điều mà phần lớn người thông minh và từng trải đều học được theo thời gian.

Bước 3: Chúc mừng thành công của người khác và giữ tinh thần khiêm tốn

Người tự cao thường khó chịu khi thấy người khác thành công, vì họ coi thành công của người khác là mối đe dọa cho cái tôi của mình. Ngược lại, người khiêm tốn biết rằng niềm vui của người khác không làm giảm giá trị của bản thân, mà còn là cơ hội để học hỏi và kết nối sâu hơn.

• Biết chúc mừng thật lòng: Khi bạn bè hay đồng nghiệp đạt được điều gì đó, đừng tìm lỗi hay so sánh. Chỉ cần nói đơn giản:

  “Mừng cho bạn nha, bạn làm rất tốt đấy!”
  Sự chân thành luôn khiến bạn trở nên đáng quý hơn là ghen tị.

• Giữ sự khiêm nhường bằng cách học hỏi: Nếu ai đó làm tốt hơn bạn, thay vì cảm thấy bị đe dọa, hãy hỏi:

  “Bạn có thể chia sẻ bí quyết hoặc kinh nghiệm được không?”
  Điều này không chỉ giúp bạn tiến bộ, mà còn thể hiện rằng bạn tự tin và tôn trọng người khác.

• Biết ghi nhận người đồng hành: Khi bạn đạt được thành công, hãy nhớ nhắc đến những người đã giúp bạn trên hành trình đó. Ví dụ:

  “Mình không thể làm được nếu không có sự động viên của bạn.”

Sự khiêm tốn không khiến bạn nhỏ bé — nó cho thấy bạn đủ lớn để công nhận giá trị của người khác, và đó là dấu hiệu của một người thực sự trưởng thành, không cần phải tỏ ra “hơn” ai để cảm thấy có giá trị.

Đối phó khôn ngoan với người tự cao trong học tập và công việc

Khi làm việc hoặc học cùng người tự cao, điều quan trọng là giữ bình tĩnh và xử lý tình huống thông minh, thay vì để cảm xúc dẫn dắt. Người tự cao thường không quan tâm đến cảm xúc hay ý kiến của người khác, và chỉ chú ý đến chính họ. Dưới đây là vài cách giúp bạn ứng phó thực tế và hiệu quả:

• Nhận biết sự khác biệt trong thái độ:
  Người tự tin hoặc hơi lo lắng thường quan tâm xem bạn phản ứng thế nào, còn người tự cao thì phớt lờ hoàn toàn nhu cầu và cảm xúc của bạn, tiếp tục nói hoặc hành động thiếu tôn trọng.

• Nhờ người có thẩm quyền can thiệp khi cần:
  Nếu người đó gây rối ở nơi làm việc hoặc trường học, hãy trao đổi với quản lý, giáo viên hoặc người có quyền quyết định. Họ có thể giúp kiểm soát hành vi của người này và đảm bảo bạn không bị tổn thương hay bất công.

• Hạn chế nói xấu hay phàn nàn sau lưng:
  Dù có khó chịu đến đâu, đừng trút giận lên người khác, vì tin đồn lan nhanh và có thể khiến bạn bị đánh giá ngược lại.

• Phản chiếu hành vi bằng sự mỉa mai tinh tế:
  Nếu họ làm điều sai trái và cho là đúng, bạn có thể nói nhẹ nhàng:

  “Đúng rồi, cười trên nỗi đau người khác chắc là điều đúng đắn lắm.”
  Cách này giúp họ tự nhận ra hành vi của mình thật vô lý mà bạn không cần tranh cãi gay gắt.

• Không hạ thấp hay chế nhạo họ:
  Người tự cao thường ẩn chứa mặc cảm và tự ti sâu bên trong, nên khi bị mỉa mai, họ sẽ chỉ phòng thủ mạnh hơn.

• Đừng ghen tị với vẻ ngoài hoàn hảo của họ:
  Họ không hề “rực rỡ” như cách họ thể hiện. Thực tế, người càng khoe khoang thường càng thiếu tự tin, nên không có lý do gì để bạn thấy mình kém hơn.

Sự điềm tĩnh, tự trọng và biết chọn cuộc chiến đáng giá chính là “vũ khí mềm” giúp bạn thắng người tự cao mà không cần lời nặng nhẹ.

Nguồn tham khảo

1. https://psychcentral.com/health/nature-versus-nurture#takeaway
2. https://today.duke.edu/2017/03/modest-personality-trait-intellectual-humility-packs-punch
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8101990/
4. https://psychcentral.com/blog/the-fine-line-between-self-confidence-cockiness#2
5. https://today.duke.edu/2017/03/modest-personality-trait-intellectual-humility-packs-punch
6. https://psychcentral.com/blog/the-fine-line-between-self-confidence-cockiness#1
7. https://www.helpguide.org/mental-health/personality-disorders/narcissistic-personality-disorder
8. https://www.sistersletter.com/we-time/4-signs-youre-dealing-with-a-flex-addict
9. https://www.uakron.edu/im/news/identifying-the-arrogant-boss
   

Biên dịch: Lesley Collins Tran.