Bạn lo lắng rằng ai đó đang nghe lén điện thoại iPhone của mình – có thể là kẻ theo dõi, hacker, sếp, người thân hoặc thậm chí là cơ quan chức năng? Đây chính là bài viết dành cho bạn.

Dù bạn đang sử dụng smartphone hay điện thoại bàn tại nhà hoặc nơi làm việc, vẫn có nhiều cách để người khác âm thầm theo dõi cuộc gọi của bạn mà bạn không hay biết.

Trong bài viết này, với sự hỗ trợ từ các chuyên gia công nghệ Brandon Phipps và Aydin Yildiz, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn cách phát hiện điện thoại có bị nghe lén hay không, nên làm gì nếu phát hiện bị theo dõi, và những bước đơn giản giúp bạn bảo vệ thiết bị của mình khỏi phần mềm gián điệp và các hình thức nghe lén khác.

Cách kiểm tra điện thoại có bị nghe lén hay không

Chuyên gia công nghệ Brandon Phipps chia sẻ rằng nếu điện thoại của bạn có những dấu hiệu bất thường dưới đây, rất có thể thiết bị đã bị cài phần mềm theo dõi hoặc nghe lén:

1. Ứng dụng lạ tự khởi động
Nếu có các ứng dụng mà bạn không cài đặt nhưng vẫn tự chạy trên điện thoại, đây là dấu hiệu đáng nghi.

2. Màn hình sáng bất thường
Điện thoại tự sáng màn hình khi không có thông báo hoặc thao tác chạm, đặc biệt là vào ban đêm.

3. Xuất hiện cửa sổ pop-up lạ
Những quảng cáo hoặc thông báo kỳ lạ bật lên dù bạn không dùng trình duyệt hay ứng dụng nào.

4. Tốn pin và dữ liệu đột ngột
Thiết bị nhanh hết pin, nóng máy hoặc sử dụng dữ liệu di động cao hơn bình thường dù bạn không dùng nhiều.

5. Camera hoặc micro tự bật
Nếu camera hoặc micro tự động bật không rõ lý do, có thể ai đó đang cố ghi âm hoặc quay lén bạn.

6. Cài đặt có hồ sơ quản trị viên lạ
Hãy kiểm tra trong phần cài đặt xem có hồ sơ quản trị (admin profile) nào mà bạn không tạo hay không.

Phần 1: 7 dấu hiệu điện thoại bị cài phần mềm nghe lén

Dấu hiệu 1: Pin nhanh nóng hoặc tụt nhanh bất thường

Nếu điện thoại của bạn bị cài phần mềm gián điệp theo dõi cuộc gọi hoặc hoạt động, pin có thể tụt nhanh bất thường hoặc nóng lên dù bạn không dùng nhiều.

Cách kiểm tra:
Vào Cài đặt > Pin (trên cả Android và iPhone) để xem ứng dụng nào đang tiêu tốn pin nhiều nhất.

Lưu ý:
Pin nhanh hết không phải lúc nào cũng do bị nghe lén. Các ứng dụng bình thường chạy nền hoặc pin đã cũ cũng có thể gây ra hiện tượng này.

Dấu hiệu 2: Dữ liệu di động bị tiêu hao bất thường

Các phần mềm nghe lén có thể tự động ghi âm, lưu lại hoạt động của bạn và gửi dữ liệu đó đến kẻ theo dõi thông qua mạng di động. Nếu bạn thấy dung lượng 3G/4G/5G tụt nhanh dù không dùng nhiều, rất có thể có ai đó đang âm thầm dùng dữ liệu của bạn.

Cách kiểm tra:

• Trên iPhone: Vào Cài đặt > Di động (Cellular hoặc Mobile) để xem lượng dữ liệu các ứng dụng sử dụng.

• Trên Android: Vào Cài đặt > Mạng & Internet (hoặc Kết nối > Sử dụng dữ liệu > Sử dụng dữ liệu di động) để kiểm tra.

Lưu ý:
Phần mềm gián điệp hiện đại có thể gửi lượng lớn dữ liệu mà không để lại dấu vết rõ ràng, vì vậy cần kiểm tra kỹ lưỡng nếu thấy có dấu hiệu bất thường.

Dấu hiệu 3: Điện thoại tự sáng màn hình hoặc hoạt động bất thường

Theo chuyên gia Phipps, nếu điện thoại của bạn tự sáng màn hình, tự bật/tắt sóng, hiển thị biểu tượng lạ hoặc có ứng dụng được cài đặt mà bạn không hề thao tác, đây có thể là dấu hiệu điện thoại đã bị xâm nhập.

Ngoài ra, nếu máy tự khởi động lại, tắt nguồn, hoặc hoạt động chập chờn, có khả năng ai đó đang điều khiển thiết bị từ xa – và rất có thể họ cũng đang nghe lén cuộc gọi của bạn.

Cảnh báo: Những dấu hiệu này không nên bỏ qua, đặc biệt khi xảy ra thường xuyên mà không rõ nguyên nhân.

Dấu hiệu 4: Xuất hiện nhiều quảng cáo hoặc pop-up lạ

Nếu bạn thấy quảng cáo bật lên liên tục, ngay cả khi không lướt web, rất có thể điện thoại đã bị nhiễm phần mềm độc hại – đặc biệt là adware (phần mềm quảng cáo). Hãy cẩn thận với các thông báo giả mạo yêu cầu nhấp vào đường link lạ hoặc yêu cầu bạn trả tiền để "xóa virus".

Mẹo từ chuyên gia:
Chuyên gia công nghệ Brandon Phipps khuyên bạn nên dùng ứng dụng phát hiện phần mềm gián điệp như Malwarebytes. Trên điện thoại Samsung và các thiết bị Android khác, bạn có thể chạy ứng dụng này thủ công để kiểm tra. Ngoài ra, bạn cũng có thể để ứng dụng hoạt động liên tục để giám sát hệ thống và phát hiện các tệp lạ.

Dấu hiệu 5: Xuất hiện ứng dụng lạ mà bạn không cài đặt

Dù nhiều ứng dụng theo dõi có thể ẩn hoàn toàn khỏi màn hình chính và danh sách ứng dụng, một số vẫn có thể xuất hiện với tên gọi trông "vô hại". Chuyên gia Aydin Yildiz khuyên bạn nên thường xuyên kiểm tra xem có ứng dụng lạ nào đang chạy hoặc theo dõi vị trí của bạn không.

Cách kiểm tra:

• Trên iPhone và Android, vào Cài đặt > Ứng dụng để xem toàn bộ danh sách ứng dụng đã cài đặt.

Cảnh báo:

• Nếu bạn thấy ứng dụng có tên như SyncManager, rất có thể máy đã bị cài phần mềm gián điệp như FlexiSpy.

• Một số phần mềm theo dõi tinh vi như Pegasus có thể được cài từ xa mà không cần bạn thao tác gì – và hoàn toàn không để lại dấu hiệu. Đây là công cụ từng được dùng để theo dõi nhà báo, chính trị gia và rất khó phát hiện.

Lưu ý:
Nếu bạn nghi ngờ bị theo dõi bởi tổ chức hoặc cơ quan có công nghệ cao, rất có thể sẽ không có dấu hiệu rõ ràng trên điện thoại.

Dấu hiệu 6: Camera hoặc micro tự bật không rõ lý do

Nếu camera hoặc micro trên điện thoại tự bật dù bạn không mở ứng dụng nào cần dùng đến, rất có thể ai đó đang xem hoặc nghe lén bạn từ xa.

Dấu hiệu nhận biết:

• Trên iPhone:

  • Chấm xanh lá xuất hiện ở góc trên màn hình khi camera đang hoạt động.

  • Chấm cam xuất hiện khi micro đang thu âm.

• Trên Android 12 trở lên:

  • Biểu tượng camera hoặc micro màu xanh sẽ xuất hiện ở góc trên bên phải màn hình khi có thiết bị hoạt động.

• Android phiên bản cũ:

  • Có thể cài ứng dụng miễn phí Access Dots từ Play Store để theo dõi hoạt động của camera và micro.

Lưu ý quan trọng:
Việc không thấy chấm hay biểu tượng nào không có nghĩa là an toàn tuyệt đối. Các phần mềm gián điệp tinh vi như Pegasus hay Graphite có thể hoạt động mà không để lại bất kỳ dấu hiệu nào — đặc biệt nếu được cài bởi các tổ chức có chuyên môn cao như cơ quan chính phủ.

Dấu hiệu 7: Phát hiện hồ sơ quản trị (admin) lạ trên điện thoại

Ngay cả khi không thấy ứng dụng đáng ngờ, điện thoại của bạn vẫn có thể bị theo dõi bằng cách khác tinh vi hơn — đó là thông qua hồ sơ quản trị viên (admin profile). Những hồ sơ này có thể cấp quyền kiểm soát sâu cho ứng dụng theo dõi, cho phép chúng xem hoạt động của bạn mà không bị phát hiện.

Cách kiểm tra và xóa hồ sơ lạ:

• Trên Android:
  Vào Cài đặt > Bảo mật & quyền riêng tư > Quản trị viên thiết bị (Device administrators).
  Nếu thấy ứng dụng lạ, hãy nhấn vào và chọn Vô hiệu hóa (DEACTIVATE) để gỡ bỏ quyền quản trị.

• Trên iPhone:
  Vào Cài đặt > Cài đặt chung > Hồ sơ & quản lý thiết bị (Profiles & Device Management).
  Chạm vào hồ sơ lạ rồi chọn Xóa hồ sơ (Delete Profile) để thu hồi quyền truy cập.

Lưu ý:
Một số hồ sơ quản trị viên không thể xóa bằng cách thông thường và có thể yêu cầu cài lại toàn bộ hệ điều hành Android hoặc iOS để gỡ bỏ hoàn toàn.

Phần 2: Cách phát hiện điện thoại bàn bị gắn thiết bị nghe lén

Bước 1: Nghe tiếng lách tách, rè rè, hoặc tiếng kêu lạ khi gọi

Nếu bạn dùng điện thoại bàn và nghe thấy nhiều tiếng ồn, lách tách hoặc rè rè trong lúc gọi, rất có thể có thiết bị nghe lén vật lý (wiretap) được gắn trên dây điện thoại.

Tuy nhiên, nếu điện thoại bị nghe lén qua phần mềm can thiệp trực tiếp từ nhà mạng, bạn thường sẽ không nghe thấy tiếng động gì bất thường.

Mẹo nhận biết:
Một số thiết bị nghe lén sử dụng tần số gần sóng radio FM, nên nếu bạn để radio ở chế độ mono và chỉnh vào vùng sóng xa, có thể nghe thấy tiếng rè hoặc rít do thiết bị nghe lén phát ra.

Bước 2: Phát hiện thiết bị hoặc dây lạ gần điện thoại hoặc ổ cắm điện thoại

Hãy kiểm tra kỹ điện thoại và ổ cắm điện thoại ở nhà bạn. Nếu thấy có dấu hiệu bị tháo ra rồi lắp lại, hoặc có dây và thiết bị lạ gắn gần đó, rất có thể có thiết bị nghe lén được gắn vào.

Hãy chú ý quan sát để phát hiện những bất thường quanh khu vực này.

Bước 3: Kiểm tra hộp điện thoại ngoài nhà có dấu hiệu bị can thiệp

Bạn có thể không biết bên trong hộp điện thoại nhà mình nên như thế nào, nhưng hãy mở ra kiểm tra nếu có thể. Nếu thấy hộp bị cạy mở hoặc bên trong có dấu hiệu bị xáo trộn, rất có thể đã có thiết bị nghe lén được gắn vào.

Phần "bị khóa" của hộp thường chỉ mở được bằng chìa khóa lục giác đặc biệt (Allen wrench). Nếu phần này có dấu hiệu bị cạy mở, đó là dấu hiệu nghiêm trọng.

Thông thường, chỉ có một hộp điện thoại và hai sợi cáp nối vào hộp cho số điện thoại nhà bạn. Nếu thấy thêm cáp hoặc hộp khác, rất có thể bạn đang bị gắn thiết bị nghe lén (wiretap).

Bước 4: Máy phát hiện thiết bị nghe lén RF phát hiện tần số lạ gần điện thoại

Nếu điện thoại của bạn bị gắn thiết bị nghe lén sử dụng sóng radio (RF bug) — một trong những công cụ nghe lén phổ biến — bạn có thể dễ dàng phát hiện bằng máy dò sóng RF đa dải.

Phần lớn các thiết bị nghe lén RF hoạt động trong khoảng tần số từ 10 MHz đến 8 GHz, nhưng bạn nên dùng máy dò có khả năng phát hiện lên đến 24 GHz để đảm bảo không bỏ sót bất kỳ tần số lạ nào.

Bước 5: Có người lạ đến nhà giả danh thợ sửa điện thoại

Nếu có ai đó đến nhà bạn tự xưng là thợ sửa điện thoại hoặc nhân viên của nhà mạng mà bạn không hề gọi trước, rất có thể đó là bẫy để gắn thiết bị nghe lén.

Bạn nên gọi ngay cho nhà cung cấp dịch vụ điện thoại (theo số điện thoại bạn đã lưu) để xác minh danh tính của người đó. Không gọi theo số điện thoại mà người lạ cung cấp tại cửa để tránh bị lừa.

Phần 3: Điện thoại di động và điện thoại cố định đều có thể bị nghe lén

Dù các cơ quan thực thi pháp luật hoặc kẻ theo dõi vẫn dùng thiết bị nghe lén gắn trực tiếp trên dây điện thoại, nhưng hiện nay hầu hết việc nghe lén hiện đại không cần phải tiếp cận vật lý.

Nếu hacker muốn nghe lén điện thoại di động của bạn, họ có thể cài đặt phần mềm gián điệp trên iPhone hoặc Android mà bạn không biết. Còn nếu cơ quan chức năng muốn theo dõi cuộc gọi trên bất kỳ loại điện thoại nào, họ chỉ cần liên hệ với nhà mạng của bạn là có thể thực hiện được.

Phần 4: Cách xử lý khi nghi ngờ điện thoại bị nghe lén

Bước 1: Ngắt kết nối internet và bật chế độ máy bay

Trước khi làm bất cứ việc gì, hãy bật chế độ máy bay để ngắt kết nối dịch vụ di động và tắt Wi-Fi. Nếu điện thoại bị cài phần mềm gián điệp, việc này sẽ ngăn chặn phần mềm đó gửi dữ liệu ra ngoài cho kẻ nghe lén.

Bước 2: Khôi phục cài đặt gốc cho điện thoại

Nếu điện thoại iPhone hoặc Android của bạn bị cài phần mềm gián điệp, bạn có thể loại bỏ nó bằng cách khôi phục lại cài đặt gốc (factory reset).

Tuy nhiên, cách này không hiệu quả nếu cơ quan chức năng đang nghe lén cuộc gọi qua nhà mạng.

Lưu ý quan trọng: Việc khôi phục điện thoại có thể làm lộ việc bạn đang bị theo dõi. Nếu bạn cảm thấy nguy hiểm, hãy để điện thoại lại và tìm sự trợ giúp trực tiếp từ cơ quan công an hoặc luật pháp.

Bước 3: Liên hệ nhà mạng để được hỗ trợ

Nếu bạn nghi ngờ điện thoại cố định bị nghe lén, hãy liên hệ với nhà mạng để họ kiểm tra bằng thiết bị chuyên dụng. Thông thường, nhà mạng có thể phát hiện các thiết bị nghe lén bất hợp pháp, thiết bị ghi âm, hay can thiệp vào đường dây điện thoại.

Lưu ý:
Nếu nhà mạng từ chối hỗ trợ, rất có thể họ đang thực hiện yêu cầu của cơ quan chức năng. Điều này có thể nghĩa là điện thoại của bạn đang bị theo dõi trong một cuộc điều tra.

Bước 4: Đến gặp công an để nhờ kiểm tra

Nếu bạn có bằng chứng chứng minh điện thoại của mình bị nghe lén, hãy nhờ công an kiểm tra giúp. Hầu hết các đơn vị công an đều có thiết bị để phát hiện thiết bị nghe lén hoặc gắn chíp nghe lén.

Tuy nhiên, nếu bạn không có bằng chứng thuyết phục, họ có thể từ chối hỗ trợ.

Lưu ý đặc biệt cho người ở Mỹ:
Nếu bạn là nạn nhân bạo lực gia đình, hãy liên hệ Đường dây nóng Quốc gia về Bạo lực Gia đình qua website hoặc gọi số 1-800-799-SAFE (từ một số điện thoại không bị nghe lén).

Bước 5: Sử dụng điện thoại trả trước (sim rác)

Nếu bạn nghi ngờ điện thoại bị nghe lén, mua một chiếc điện thoại trả trước giá rẻ, không cần đăng ký thông tin cá nhân, là cách tốt để bảo vệ quyền riêng tư.

Bạn có thể dùng điện thoại này để liên lạc với cơ quan chức năng, đường dây nóng hoặc những người cần thiết, giúp tăng cường bảo mật.

Lưu ý:
Điện thoại trả trước không giúp bạn tránh bị theo dõi bởi các cơ quan pháp luật.

Phần 5: 6 cách bảo vệ điện thoại tránh bị nghe lén hiệu quả nhất

Cách 1: Không để điện thoại ngoài tầm mắt

Nếu bạn rời điện thoại khỏi tầm nhìn, ai đó có thể lén cài phần mềm gián điệp hoặc ứng dụng nghe lén mà bạn không hề hay biết.

Hạn chế để điện thoại một mình hoặc đưa cho người khác sử dụng nếu không thật sự cần thiết. Bảo vệ thiết bị cũng chính là bảo vệ thông tin cá nhân của bạn.

Cách 2: Chỉ cài ứng dụng từ kho ứng dụng chính thức

Chuyên gia Yildiz khuyên: “Bạn chỉ nên tải ứng dụng từ App Store (iPhone) hoặc CH Play (Android).”

Việc cài ứng dụng từ nguồn không rõ ràng bên ngoài có nguy cơ cao khiến bạn vô tình cài phần mềm gián điệp vào điện thoại. Hãy luôn kiểm tra nguồn gốc trước khi cài đặt bất kỳ ứng dụng nào.

Cách 3: Bật xác thực hai lớp (2FA)

Chuyên gia Phillips nhấn mạnh: “Hãy bật xác thực hai yếu tố cho tất cả tài khoản của bạn.”

Tính năng này sẽ thêm một lớp bảo mật khi đăng nhập, giúp bảo vệ tài khoản tốt hơn — ngay cả khi ai đó biết được mật khẩu của bạn.

Cách 4: Tắt xác thực sinh trắc học khi đi qua cửa khẩu

Khi đi qua biên giới hoặc trạm kiểm soát, nhiều chuyên gia khuyên bạn nên tắt các tính năng sinh trắc học như Face ID hoặc vân tay, và chuyển sang dùng mã PIN hoặc mật khẩu chữ–số để tăng độ bảo mật.

Cách này không đảm bảo an toàn tuyệt đối, nhưng sẽ giúp ngăn người khác dễ dàng mở khóa điện thoại nếu bạn bị yêu cầu giao thiết bị.

Ngoài ra, bạn có thể:

• Mang theo điện thoại trả trước (burner phone) thay vì dùng máy chính.

• Hoặc khôi phục cài đặt gốc trước chuyến đi để xóa sạch dữ liệu cá nhân.

Cách 5: Không nhấp vào liên kết trong tin nhắn hoặc email lạ

Nhiều phần mềm nghe lén, như Pegasus, có thể được cài đặt thông qua chiêu lừa gọi là “spear-phishing” — giả mạo tin nhắn từ người quen, công ty dịch vụ, ngân hàng, v.v.

Bạn có thể nhận được tin nhắn hoặc email trông rất thật, có chứa liên kết tưởng như vô hại, nhưng khi nhấp vào, hacker có thể cài phần mềm gián điệp hoặc đánh cắp mật khẩu của bạn.

Lời khuyên từ chuyên gia Brandon Phipps:
Lừa đảo không chỉ qua tin nhắn — kẻ gian có thể gọi điện giả làm người quen hoặc nhân viên hỗ trợ, dụ bạn cung cấp mật khẩu hoặc nhấp vào liên kết nguy hiểm.

Cách phòng tránh:

• Chỉ nhấp vào liên kết khi bạn chắc chắn tin nhắn đến từ người đáng tin cậy.

• Nếu nghi ngờ, tuyệt đối không nhập mật khẩu hay thông tin cá nhân.

Cách 6: Dùng mật khẩu mạnh và khác nhau cho từng tài khoản

Chuyên gia Phipps cho biết: “Sai lầm phổ biến nhất là chọn một mật khẩu dễ nhớ và dùng cho mọi tài khoản.” Đây là cách cực kỳ dễ bị tấn công.

Giải pháp an toàn hơn:

• Dùng trình tạo mật khẩu tự động (như trong trình duyệt Firefox) để tạo và lưu mật khẩu mạnh, bảo mật cao.

• Không cần phải đổi mật khẩu thường xuyên như trước — thay vào đó, hãy chọn một cụm mật khẩu dài (passphrase), kết hợp chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt.

Gợi ý bảo mật:
Cơ quan An ninh mạng Hoa Kỳ (CISA) khuyến nghị cụm mật khẩu nên có ít nhất 16 ký tự để tăng độ an toàn.

Biên dịch: Ashley Wright Nguyen.