Phẫu thuật là một trải nghiệm không hề dễ dàng — cả về thể chất lẫn tinh thần. Sau khi mổ, người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, đau nhức và đôi khi mất tinh thần. Nếu bạn có một người bạn hoặc người thân vừa trải qua ca phẫu thuật, chắc hẳn bạn đang băn khoăn không biết nên làm gì hay nói gì để giúp họ cảm thấy tốt hơn.

Bài viết này sẽ chia sẻ những cách chăm sóc, hỗ trợ và đồng hành hiệu quả để bạn có thể giúp người thân phục hồi nhanh chóng, cảm thấy được yêu thương và an tâm hơn trong giai đoạn sau phẫu thuật. Chỉ cần một chút tinh tế, kiên nhẫn và cảm thông, bạn hoàn toàn có thể trở thành nguồn động lực to lớn cho họ trong quá trình hồi phục.

Bí quyết 1: Lưu ý khi đến thăm người thân đang nằm viện

Lưu ý 1: Cách chăm sóc bạn bè sau phẫu thuật: Hướng dẫn đơn giản và hiệu quả

• Chuẩn bị trước khi đến thăm: Không giống như bình thường, người vừa phẫu thuật cần thời gian nghỉ ngơi cả về thể chất lẫn tinh thần. Hãy lên kế hoạch trước để chuyến thăm không gây áp lực cho họ.

• Tìm hiểu giờ thăm và quy định của bệnh viện: Mỗi bệnh viện và từng khoa có những quy định riêng. Ví dụ, ở phòng hồi sức, thường chỉ cho phép một người thăm với sự đồng ý và giám sát của y tá, kèm theo yêu cầu về vệ sinh cá nhân. Gọi điện trước để biết rõ giờ thăm và những hạn chế cần tuân thủ.

• Tham khảo ý kiến gia đình hoặc người thân: Trước khi đến, hỏi người thân của bệnh nhân về thời điểm phù hợp. Điều này giúp bạn biết tình trạng sức khỏe, các xét nghiệm đã thực hiện và liệu bệnh nhân có sẵn sàng tiếp khách hay không.

• Điều chỉnh thời gian thăm hợp lý: Một lần thăm khoảng 20–30 phút thường là vừa đủ. Nếu thấy người bạn mệt mỏi hoặc không muốn nói chuyện, hãy rút lui sớm. Ngược lại, nếu họ vui vẻ và muốn trò chuyện, bạn có thể ở lâu hơn một chút.

• Lưu ý tinh thần và cảm xúc: Luôn tôn trọng nhịp hồi phục và cảm xúc của người bệnh. Sự đồng cảm, nhẹ nhàng và kiên nhẫn là cách tốt nhất để hỗ trợ họ sau phẫu thuật.

Lưu ý 2: Lịch sự và vệ sinh khi thăm bạn bè sau phẫu thuật

• Tránh mùi hương mạnh: Không dùng nước hoa, nước cạo râu, hay kem dưỡng có mùi nồng. Người vừa phẫu thuật thường nhạy cảm với mùi, và nhiều bệnh viện hiện nay áp dụng chính sách không mùi.

• Vệ sinh tay và trang phục: Rửa tay bằng xà phòng, nước, dung dịch sát khuẩn hoặc gel khử trùng khi ra vào phòng bệnh. Hỏi y tá trước khi vào phòng vì bạn có thể cần mặc áo choàng, găng tay hoặc khẩu trang.

• Tránh tiếp xúc khi ốm: Nếu bạn bị cảm, cúm hoặc các bệnh lây nhiễm, hãy hỏi y tá trước khi đến thăm. Thường những trường hợp này không được phép vào phòng bệnh.

• Tuân thủ quy định về hút thuốc và vật nuôi: Chỉ hút thuốc ở khu vực được phép và tránh để khói thuốc lan tới bệnh nhân. Không mang thú cưng (ngoại trừ động vật phục vụ) vào bệnh viện vì nguy cơ lây nhiễm.

• Hành vi lịch sự: Không chửi thề hay cư xử thiếu chuẩn mực, vì có thể bị nhắc nhở, phạt hoặc cấm thăm.

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân:

  • Không trèo lên giường, đặt chân lên giường hay chạm vào vết mổ, thiết bị y tế.

  • Không sử dụng nhà vệ sinh của bệnh nhân để tránh lây vi khuẩn.

  • Không chia sẻ vật dụng cá nhân như khăn, giấy, bàn chải, kem đánh răng.

• Luôn nhớ mục tiêu: Mục đích của chuyến thăm là hỗ trợ tinh thần, không gây khó chịu hoặc làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cho người bệnh.

Lưu ý 3: Chọn quà tặng ý nghĩa khi thăm bạn bè sau phẫu thuật

• Mang quà nhỏ thể hiện quan tâm: Người bệnh thường cảm thấy vui khi nhận quà, dù giá trị không quan trọng, quan trọng là bạn quan tâm đến họ.

• Tránh hoa tươi: Hoa chiếm diện tích trong phòng, nhanh héo và khó mang về. Không phải lựa chọn lý tưởng cho bệnh nhân nằm viện.

• Chọn quà giải trí: Bệnh nhân thường cảm thấy chán nản khi nằm viện. Có thể tặng sách, tạp chí, sách giải ô chữ, sudoku, hoặc nhật ký. Nếu họ có thiết bị điện tử như iPad, máy tính bảng, bạn có thể tặng thẻ iTunes hoặc Amazon để họ tự chọn nội dung giải trí.

• Lưu ý quà ăn uống: Nếu bệnh viện cho phép, bạn có thể mang món ăn nhẹ yêu thích của bệnh nhân. Tuy nhiên, sau phẫu thuật, họ có thể không muốn ăn do thuốc hoặc chế độ ăn đặc biệt, ví dụ như sau phẫu thuật ruột.

• Nguyên tắc: Quà tặng nên nhẹ nhàng, thiết thực và dễ sử dụng, nhằm mang lại niềm vui và hỗ trợ tinh thần cho người bệnh, không gây thêm phiền toái.

Lưu ý 4: Biến phòng bệnh viện thành không gian thân thuộc cho bạn bè sau phẫu thuật

• Trang trí nhẹ nhàng, tạo không khí vui vẻ: Phòng bệnh viện thường đơn điệu, màu be hoặc trắng dễ làm người bệnh chán nản. Bạn có thể mang tranh treo tường, gối, chăn màu sắc hoặc vật trang trí nhỏ. Luôn hỏi y tá trước để đảm bảo tuân thủ quy định bệnh viện.

• Mang những thứ quen thuộc: Sự quen thuộc giúp người bệnh cảm thấy an tâm hơn. Có thể làm scrapbook với hình ảnh gia đình, bạn bè, thú cưng; tạo playlist nhạc yêu thích; hoặc mang DVD phim, chương trình TV mà họ thích, nếu phòng có tivi.

• Giao tiếp tự nhiên, chia sẻ tin tức: Khi thăm, trò chuyện về bạn bè chung, tin tức, chương trình giải trí. Giúp họ cảm thấy vẫn là một phần của cuộc sống bình thường dù đang nằm viện.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là tạo cảm giác thoải mái, giảm căng thẳng tinh thần, giúp quá trình hồi phục sau phẫu thuật diễn ra dễ chịu hơn.

Lưu ý 5: Tổ chức thăm nhóm để hỗ trợ tinh thần sau phẫu thuật

• Lên kế hoạch nhóm thăm: Nếu người bệnh cảm thấy đủ sức khỏe, bạn có thể rủ một nhóm bạn cùng đến thăm.

• Mang lại cảm giác thoải mái: Thăm nhóm thường tạo không khí tự nhiên, vui vẻ hơn so với gặp riêng lẻ. Người bệnh sẽ vui khi thấy nhiều người quan tâm và dành thời gian đến thăm.

• Tuân thủ quy định bệnh viện: Trước khi tổ chức, hãy kiểm tra chính sách bệnh viện về số lượng người được phép vào phòng cùng lúc để tránh vi phạm.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là tăng tinh thần, tạo niềm vui, không làm người bệnh mệt mỏi hoặc áp lực.

Lưu ý 6: Lên kế hoạch cho tương lai để tiếp thêm động lực hồi phục

• Tạo điều gì đó để mong chờ: Hẹn ngày đi xem phim, đi ăn, uống cà phê hoặc đi mua sắm sau khi xuất viện. Việc có kế hoạch nhỏ giúp người bệnh cảm thấy được quan tâm và có điều gì đó để hướng tới.

• Hỗ trợ quá trình trở về nhà: Giúp đưa người bệnh về từ bệnh viện, chạy việc vặt hoặc hỗ trợ các nhu cầu hàng ngày trong thời gian họ hồi phục.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là tăng sự an tâm và động lực, giúp quá trình hồi phục diễn ra nhẹ nhàng và thoải mái hơn.

Bí quyết 2: Giúp bạn hồi phục sau phẫu thuật tại nhà hiệu quả

Cách 1: Hỗ trợ bữa ăn cho bạn bè sau phẫu thuật

• Giúp mua thực phẩm: Nếu có thể, đi chợ hoặc siêu thị giúp người bệnh. Khi đi, hỏi xem họ cần gì để mua cùng, tránh lãng phí hoặc thiếu món họ cần.

• Mang đồ ăn sẵn: Nếu người bệnh không muốn nhờ người khác đi chợ, bạn có thể nấu ăn và mang đến. Nên chọn các món dễ hâm lại và bảo quản lâu như: canh, súp, lasagna, các món nướng hoặc salad.

• Chú ý chế độ ăn: Hỏi kỹ về các hạn chế ăn uống sau phẫu thuật. Một số loại thực phẩm có thể bị cấm, hoặc người bệnh có chế độ đặc biệt trước đó (ăn chay, không gluten…). Luôn đảm bảo món ăn phù hợp để không ảnh hưởng quá trình hồi phục.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là giúp người bệnh ăn đủ chất, tiện lợi và an toàn, giảm bớt gánh nặng trong thời gian hồi phục.

Cách 2: Hỗ trợ công việc nhà cho bạn bè sau phẫu thuật

• Đưa ra lời đề nghị cụ thể: Thay vì nói “Gọi cho tôi nếu cần”, hãy chủ động: “Chiều nay tôi rảnh, bạn có muốn tôi giúp gì không?” Người bệnh thường ngại làm phiền người khác.

• Giúp việc nhà: Giặt đồ, rửa bát, quét dọn, lau bụi… Những việc này trở nên khó khăn sau phẫu thuật, và sự giúp đỡ sẽ được trân trọng.

• Chăm sóc thú cưng: Nếu người bệnh nuôi thú, bạn có thể dọn khay cát, dẫn chó đi dạo, cho ăn uống đầy đủ.

• Hỗ trợ chăm sóc trẻ: Nếu họ là cha/mẹ đơn thân hoặc vợ/chồng bận rộn, việc giúp trông trẻ trong thời gian họ hồi phục sẽ rất quý giá.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là giảm bớt gánh nặng trong sinh hoạt hàng ngày, giúp người bệnh tập trung nghỉ ngơi và hồi phục nhanh hơn.

Cách 3: Mang niềm vui và giải trí cho bạn bè sau phẫu thuật

• Trò chuyện tích cực: Dành thời gian chia sẻ câu chuyện đời thường, giữ cuộc trò chuyện vui vẻ, lạc quan. Tránh nhắc đến những vấn đề căng thẳng như thất nghiệp hay cãi vã cá nhân.

• Xem phim hoặc chương trình yêu thích: Hỏi trước người bệnh muốn xem gì, sau đó mang DVD hoặc thuê trực tuyến để cùng thưởng thức.

• Chơi trò chơi: Board game, bài hoặc trò chơi nhóm là cách tuyệt vời giúp giảm nhàm chán. Nếu có thể, mời vài người bạn khác tham gia để tạo không khí vui vẻ.

• Tránh rượu bia: Nhiều loại thuốc sau phẫu thuật không cho phép uống rượu. Luôn tôn trọng điều này và không uống khi người bệnh không thể.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là tạo sự giải trí lành mạnh, nâng cao tinh thần và giảm căng thẳng, giúp quá trình hồi phục trở nên dễ chịu hơn.

Cách 4: Hỗ trợ đi khám và tái khám sau phẫu thuật

• Đi cùng bạn đến các cuộc hẹn: Sau phẫu thuật, bệnh nhân thường có nhiều lịch tái khám. Bạn có thể lái xe đưa họ đến bác sĩ, vì thuốc hoặc mệt mỏi có thể khiến họ không tự lái xe được, và đi phương tiện công cộng cũng bất tiện.

• Giải trí trong lúc chờ: Mang theo sách, báo, trò chơi ô chữ, bài hoặc trò chuyện vui vẻ để giảm căng thẳng trong phòng chờ.

• Tạo điều gì đó để mong chờ sau cuộc hẹn: Hẹn đi ăn nhẹ, uống milkshake hoặc làm một việc nhỏ vui vẻ sau khi khám xong để chuyến đi trở nên dễ chịu hơn.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là giảm căng thẳng, tăng sự an tâm và hỗ trợ tinh thần, giúp người bệnh cảm thấy được quan tâm và thoải mái hơn trong quá trình hồi phục.

Bí quyết 3: Cách trò chuyện giúp bạn hồi phục tinh thần sau mổ

Bước 1: Cân nhắc mức độ thân thiết khi trò chuyện sau phẫu thuật

• Đánh giá mức độ gần gũi: Mức độ thân thiết quyết định cách bạn giao tiếp. Với bạn rất thân, bạn có thể hỏi thẳng, chia sẻ cảm xúc và nói chuyện cởi mở.

• Với mối quan hệ ít thân: Giữ thái độ tự nhiên, ấm áp nhưng tránh nói những điều khiến cả hai khó chịu.

• Giữ cuộc trò chuyện nhẹ nhàng: Hỏi những câu đơn giản như “Bạn cảm thấy thế nào hôm nay?” hoặc “Bạn có cần tôi giúp gì không?” để tạo sự thoải mái và không gây áp lực tinh thần.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là tôn trọng cảm xúc người bệnh và duy trì giao tiếp tích cực, giúp họ cảm thấy được quan tâm mà không bị khó xử.

Bước 2: Cho phép bạn bè thể hiện cảm xúc sau phẫu thuật

• Lắng nghe thay vì thúc giục: Người bệnh sau phẫu thuật có thể không cảm thấy tốt, và họ cần được lắng nghe nhiều hơn là nhận lời động viên hay khích lệ liên tục. Hãy kiên nhẫn và đồng cảm với những gì họ đang trải qua.

• Tránh nói “Tôi hiểu” hay “Tôi biết bạn cảm thấy thế nào”: Bạn chỉ trải nghiệm gián tiếp, khó có thể hiểu hoàn toàn cảm giác của họ. Thay vào đó, nói: “Mình có thể hiểu bạn cảm thấy như vậy, bạn kể thêm cho mình nghe được không?”

• Không nói “Bạn không nên cảm thấy thế” hay “Vui lên đi”: Những câu này dễ khiến người bệnh cảm thấy bị đánh giá. Thay bằng: “Mình tiếc là bạn đang cảm thấy vậy, bạn có thể chia sẻ thêm lý do không?”

• Nguyên tắc: Mục tiêu là tạo không gian an toàn để họ bày tỏ cảm xúc, giúp người bệnh cảm thấy được thấu hiểu và không bị áp lực tinh thần trong quá trình hồi phục.

Bước 3: Lắng nghe chủ động để hỗ trợ bạn bè sau phẫu thuật

• Tập trung hoàn toàn: Khi trò chuyện, hãy nhìn thẳng, chú ý đến ngôn ngữ cơ thể và tránh bị xao nhãng bởi môi trường xung quanh.

• Thể hiện sự chú ý: Gật đầu, mỉm cười, giữ tư thế cởi mở và khuyến khích họ tiếp tục bằng những lời nói như “Ừ”, “Mình hiểu”.

• Phản hồi và làm rõ: Lặp lại hoặc tóm tắt những gì họ nói để đảm bảo hiểu đúng, ví dụ: “Vậy bạn đang nói là…” hay “Mình nghe bạn nói là…”. Hỏi thêm khi cần, như: “Bạn có ý gì khi nói…?” hoặc “Có phải bạn muốn nói…?”

• Tránh phán xét: Không ngắt lời, chờ đến khi họ nói xong mới đặt câu hỏi hoặc chia sẻ ý kiến. Tránh tranh luận hay phủ nhận cảm xúc của họ.

• Phản hồi phù hợp: Trung thực và tôn trọng khi trả lời, thể hiện quan điểm mà không làm giảm giá trị cảm xúc hay lo lắng của người bệnh.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là giúp người bệnh cảm thấy được lắng nghe, thấu hiểu và an tâm, tạo nền tảng tinh thần tốt cho quá trình hồi phục.

Bước 4: Đặt câu hỏi đúng cách khi trò chuyện với bạn bè sau phẫu thuật

• Tập trung vào người bệnh: Chỉ nói về bản thân khi họ hỏi; mục tiêu là quan tâm và hỗ trợ họ, không phải kể chuyện của bạn.

• Tránh hỏi về chi tiết y tế: Không hỏi về kết quả xét nghiệm hay tình trạng sức khỏe cụ thể trừ khi họ chủ động chia sẻ, vì nhiều người cảm thấy mệt mỏi khi nói về y tế liên tục.

• Hỏi cảm giác hiện tại: Những câu hỏi chung chung như “Bạn cảm thấy thế nào hôm nay?” giúp họ tự quyết định có muốn chia sẻ về sức khỏe hay giữ cuộc trò chuyện nhẹ nhàng.

• Hỏi xem có cần giúp đỡ gì không: Người bệnh thường ngại nhờ vả, vì vậy hãy chủ động đề nghị giúp họ với công việc hàng ngày hoặc việc nhỏ.

• Quan tâm tới gia đình và người thân: Hỏi về người thân, thú cưng hoặc những điều họ quan tâm để thể hiện sự quan tâm chân thành và duy trì kết nối xã hội.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là tạo cuộc trò chuyện thoải mái, tôn trọng và hỗ trợ tinh thần, giúp người bệnh cảm thấy được quan tâm và an tâm hơn trong quá trình hồi phục.

Bước 5: Hiểu nỗi lo và lo âu sau phẫu thuật của bạn bè

• Thấu cảm là chìa khóa: Để trở thành người bạn hỗ trợ hiệu quả, hãy hiểu những nỗi sợ liên quan đến phẫu thuật, từ đó đồng cảm và lắng nghe tốt hơn.

• Mất kiểm soát: Một trong những nỗi lo lớn nhất là cảm giác mất quyền kiểm soát cơ thể và sức khỏe. Nhắc nhở bạn bè rằng đây là cảm giác bình thường và họ không đơn độc.

• Kỳ vọng về kết quả: Phẫu thuật thường nhằm cải thiện sức khỏe hoặc chữa bệnh kéo dài. Khi tiến trình hồi phục chậm hoặc lâu dài, người bệnh dễ nản lòng. Hãy nhắc họ rằng mọi tiến triển cần thời gian.

• Nỗi sợ liên quan đến sinh mạng: Việc vào bệnh viện và gây mê có thể gợi lên nỗi sợ về tính mạng. Hãy sẵn sàng về mặt tinh thần để nghe họ chia sẻ về những nỗi lo sâu sắc này.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là hiểu và đồng cảm với cảm xúc sâu bên trong, giúp người bệnh cảm thấy an tâm và được hỗ trợ, giảm lo âu trong quá trình hồi phục.

Bước 6: Hỗ trợ bạn bè vượt qua lo âu sau phẫu thuật và nằm viện

• Hiểu lo âu khi vào bệnh viện: Hầu hết mọi người đều cảm thấy lo lắng khi phải nhập viện, kể cả những người bình tĩnh nhất. Biết cách đối phó sẽ giúp bạn hướng dẫn và hỗ trợ bạn bè hiệu quả hơn.

• Tin tưởng vào bản thân: Lo âu thường bắt nguồn từ sự thiếu tin tưởng. Nhắc nhở bạn bè tin vào cơ thể mình và khả năng hồi phục của bản thân.

• Hành động tích cực: Khuyến khích họ tham gia các hoạt động giúp giảm lo âu đồng thời tốt cho sức khỏe: ăn uống lành mạnh, tập thể dục, thiền, đi ngoài trời, gặp gỡ bạn bè, tham gia sở thích.

• Lên kế hoạch chi tiết: Giúp người bệnh tập trung vào việc hồi phục thay vì lo lắng. Lập kế hoạch sau phẫu thuật: danh sách đồ dùng cần thiết (thực phẩm, sách báo, đồ vệ sinh cá nhân), công việc nhẹ có thể làm sau khi hồi phục, hoặc các hoạt động để giảm căng thẳng.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là giúp người bệnh kiểm soát lo âu, tăng sự tự tin và năng lượng tích cực, từ đó quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi hơn.

Hỗ trợ bạn bè sau phẫu thuật: Cách đồng hành và giảm cô đơn

• Đi dạo ngắn khi có thể: Khi sức khỏe cho phép, mời họ đi một vòng quanh phố để giảm cảm giác bị giam cầm và cô lập.

• Giao tiếp trực tiếp hơn online: Thay vì chỉ gửi tin nhắn hay bình luận trên mạng xã hội, hãy dành thời gian gọi điện hoặc đến thăm trực tiếp, vì họ có thể chưa đủ sức để kiểm tra email hay mạng xã hội.

• Giữ thái độ tích cực vừa phải: Luôn ủng hộ và quan tâm, nhưng đừng áp đặt năng lượng tích cực quá mức. Hãy để họ thể hiện cảm xúc và bạn hãy lắng nghe, đồng cảm.

• Hỗ trợ đi tái khám: Đưa họ đến các cuộc hẹn với bác sĩ, giúp giảm áp lực tinh thần và hỗ trợ vật lý trong quá trình hồi phục.

• Đảm bảo sự hiện diện: Nói rõ với bạn bè rằng bạn sẽ luôn ở bên, tạo cảm giác an tâm và tin tưởng trong thời gian hồi phục.

• Lắng nghe và thấu hiểu: Nếu họ muốn chia sẻ, hãy kiên nhẫn lắng nghe. Sự thấu hiểu giúp họ cảm thấy nhẹ nhõm và bớt lo lắng.

• Không so sánh trải nghiệm: Tránh biến câu chuyện của bạn thành cuộc thi hay so sánh, hãy để họ chia sẻ những gì họ muốn mà không bị đánh giá.

• Nguyên tắc: Mục tiêu là giảm cô đơn, tăng cảm giác an toàn và hỗ trợ tinh thần, giúp quá trình hồi phục diễn ra thoải mái và bền vững.

Nguồn tham khảo

1. http://www.mannersmentor.com/personal-polish/want-to-be-a-great-friend-when-someone-is-ill
2. https://www.butyoudontlooksick.com/book-and-product-reviews/product-reviews/health-related/10-tips-for-visiting-someone-who-is-sick/
3. http://grammar.yourdictionary.com/style-and-usage/comforting-words-before-surgery.html
4. http://www.mindtools.com/CommSkll/ActiveListening.htm
5. http://www.healthyplace.com/blogs/anxiety-schmanxiety/2013/04/hospital-anxiety-surgery-fear-and-medicine-worry/

Biên dịch: Leigh Kennedy Ly.